Gözetim, geçmişten günümüze varlığını sürdürmeye devam eden bir olgudur. İktidar güçleri kitleleri denetleyebilmek ve kontrol altına alabilmek için bu olgudan yararlanmaktadır. Bu nedenle toplumun düzenini bozan herkes gözetim altına alınmaktadır. En azından gözetim kapitalizminde işlerin böyle yürüdüğünü söyleyebiliriz. Panoptikon, Jeremy Bentham’ın 1785 yılında tasarlamış olduğu bir hapishane modelidir. Tasarımın konsepti gözetleme üzerine kurulmuştur. Çünkü gözetim büyük kitlelerin kontrol altına alınmasını sağlayacak yegane güçtür. Panoptikon hapishanesi, bu yegane gücün kullanılabilmesi düşüncesinden doğmuştur. Panoptikon, ortasında bir gözetleme binasının bulunduğu, etrafı tek odalı hücrelerle çevrili ve bütünün gözetlenebildiği bir yapıdır. Gözetleme kulesinin içerisinden dışarısı yani tek hücreli odalar görünmesine rağmen dışarıdan içerisi görünmemektedir. Bu durum gözetleme kulesinde kimse olmasa bile mahkumların her daim izlendiklerine dair bir otokontrol geliştirmeleriyle sonuçlanır. Mahkumlar otoritenin varlığını otorite olsa da olmasa da içselleştirmiş olur. Bentham’ın geliştirmiş olduğu bu modelle birlikte iktidar güçleri, kitlelerin görme ve algılama biçimleri üzerinde hegemonik bir tahakkümde bulunma imkanı yakalamışlardır. Günümüze geldiğimizde ise bu gözetim biçiminin şekil değiştirdiğini görmekteyiz. Teknolojinin gelişmesi beraberinde toplumda yaşayan bireyin her an gözetlenebilmesini de beraberinde getirmiştir. Yolda yürürken bir kameraya yakalanmamız, kimlik kartlarımızın numaralandırılması, kullandığımız telefonlar ve sosyal medya araçları iktidar güçlerinin bizleri gözetlediği yaygın yöntemlerden birkaçıdır. İktidarlar hegemonyalarını arttırabilmek için genellikle gözetimin en temel argümanı olan “güvenlik” den yararlanmaktadır. Güvenlik unsurunu, gözetimi meşrulaştırmak için bir araç olarak kullanmaktadır. Güvenlik argümanı Çin Halk Cumhuriyeti tarafından öne sürülerek “sosyal kredi sistemi” adı altında bir gözetim mekanizması geliştirmiştir.

Çin’in Uyguladığı Sosyal Kredi Sistemi Nedir?

Bir ülke düşünün vatandaşlarının yüz tanıma, sosyal medya kullanımı ve yapay zeka teknolojileriyle puanlayacak bir sistem geliştiriyor ve bu sistemi ise "sosyal güvenlik" adı altında vatandaşlarına uygulamaya başlıyor. Gelişmiş kamera sistemleriyle ve yüz tanıma teknolojileriyle tüm vatandaşlarını denetleyebileceği bir alt yapı inşa ediyor. İlk başlarda çalışmanın iyi niyetle yapıldığını düşünebilirsiniz. Fakat uygulanan sistem ile birlikte vatandaşlar sahip oldukları puanlara göre ödül veya ceza almaya başlıyorlar. Yani sistem kendi içerisinde vatandaşları sınıflamaya ve ötekileştirmeye başlıyor. Sosyal kredisi yüksek olan vatandaşlar sosyal kredisi düşük olan vatandaşların sahip olmadığı ayrıcalıklara sahip oluyorlar. Mesela; çocuklarını okula yazdırırken, yurtdışına çıkarken ya da iş başvurusu yaparken kazanmış oldukları sosyal kredi puanları devreye giriyor ve puanları az olan vatandaşların süreçleri zorlaşıyor. Çin hükümeti dijital gözetimle birlikte vatandaşlarını uysal bedenlere dönüştürmeyi amaçlamıştır. Çünkü "sosyal kredi sistemi" kendisine hiçbir şekilde karşı çıkmayan makbul vatandaşlar yaratmaktadır. Uygulanan bu sistem ile her an gözetlendiğini varsayan vatandaşlar tüm eylemelerini filtrelemek zorunda kalmaktadır. Bu durum iktidarın tahakkümü altında yaşanan yapay bir hayat ile sonuçlanmaktadır. Metin; Esmanur Kadak Sevgiler,