Derler ki ahmaktan ziyade "aklıselim sahibi" insan vardır. Çok olan aklıselimin kıymetsizliği karşısında "deha"ya, onun dışında bir yer vermek icap etmez mi? Gerçekten, aklıselimin durduğu yerde koşan, çekinip gerildiği yerde gözünü yumup atlayan muammalı zekâya verdiğimiz "deha" ismi, henüz hiç bir ilimde anlaşılır bir mana almış değildir. "Deha" kelimesi meçhul bir muadelenin yerini tutan "X" harfi mahiyetinde bir tabirdir ki arzın üzerinde akıl almaz birer mahlûk uçuşuyle geçen ve bir "sır"ın anahtarını bırakıp sonsuzluğun ufuklarında kaybolanlara karşı aklıselimin yalnız bönlüğünü ve hayretini ifade eder.

Onun için Cem bir dehadır. Cem"in gözü izahı olmayan bir uzvî ucûbe ve görüşü henüz anlaşılmamış kuvvetlerin cinsinden bir kuvvettir. Bu göz bizim gözlerimiz gibi yalnız görmez fakat bilhassa hatırlar. Şahıslarını resmettiği zaman, Cem"in alelâde bir ressama nazaran üstünlüğünü ve rüçhanını anlamak güç olur. Bu garip hususiyetin sırrını soranlara Cem şöyle cevap verir:

- "Model karşısında bulunduğum zaman "tabiat" beni durmadan baştan çıkarır. Zira modelin ne önden ne yandan ne aşağıdan ve ne yukarıdan görülen şekli, ruhî vasıfları tespit eden başlıca hattı göstermez. Benim aradığım ise bütün bu görülen ve maddî hatların neticesi olan o büyük "manevî hayat hattıdır".

Bu sözler esrarengiz bir içten çalışmanın ve belki de bütün bir san"atın düsturunu ihtiva eder.

Cem"in dediği hakikatın tâ kendisidir: Şeklimiz bir hile ve bir yalandır. İnsan, meyvelerin aksine yapılmış bir mahlûktur, tatlı eti dışarıda ve iç tarafı ele alınmayacak olan tarafıdır. Tebessüm, gülüş ve ağlayış, hep saklamak istediği gülünç veya iğrenç ruhun etrafında tuttuğu perdelerdir ki "ruh" onun arkasında çarpık ve ürkek bir hayvan gibi, endişeli gözlerle bakarak çömelmiş oturur. Cem"in gözü işte bu perdelerin arkasında gizlenen çirkinliği gören ve ruhun bütün hile ve oyunlarını boşa çıkartıp onu en keskin bir gözetleme altında tutmayı bilen gözdür. Nasıl? Onu ondan başka kim bilebilir?

Cem'in atelyesine girmek şerefine ulaşanlar, duvarlarda feci bir insanlığın parça parça asılıp teşhir edilmiş olduğunu görürler. Derisi yüzülmüş et gibi ruhları üzerlerinde titreyen bu çarpık, şişman, zayıf veya kısa insanlar bir "hırs", bir "hased", bir "kin", bir "gurur" veya bir "ahmaklık"tır ki tanıdığımız ve her gün görüştüğümüz falan veya filanın ismini taşırlar.

Cem"in gözü ruhların cehennemidir.

Ahmet Haşim'in "Cem'in Gözü" yazısı

Bu deneme yazısı Ahmet Haşim'in Gurebahane-i Laklakan kitabı içinde yer alır.

Cem kimdir?

1882-1950 yılları arasında yaşamış olan karikatür Ustası Mehmet Cemil Cem'dir.

Ahmet Haşim kimdir?

Ahmet Haşim 1884 - 4 Haziran 1933 tarihleri arasında yaşadı. Edebiyat-ı Cedide akımının başlıca yazar ve şairlerindendir. Servet-i Fünun Dergisi'nde yazı ve şiirleri yayımlandı. Deneme yazıları ve şiirleri edebiyatta sembolizm akımının derin etkisini yansıtır. Hayatı ve eserlerine aşağıdaki bağlantıdan göz atabilir; eserlerini Okuryazar'da PDF kitap olarak okuyabilirsiniz.

 Ahmet Haşim'in diğer deneme yazıları da ilginizi çekebilir.
      Göz atmak için tıklayın.

 Ahmet Haşim'in Gurebahane-i Laklakan (Leylekler Bakımevi) kitabındaki diğer yazılarını dijital e-kitap bölümünde okuyabilirsiniz. 

 Ahmet Haşim'in yazar sayfası, hayatı ve kitapları da ilginizi çekebilir
      Göz atmak için tıklayın.

Bu sayfayı beğendiyseniz, lütfen yorum yapmayı ve bu sayfayı çevrenizle paylaşmayı unutmayın.