Evrene dair merak insanoğlunun en eski ve devam eden sorularından biri. Gökyüzüne baktığınızda belki sadece yıldızları görüyorsunuz ama orada, gözle göremediğimiz kadar büyük ve karmaşık bir düzen var. Biz bu düzenin bir parçasıyız. Adı: Güneş Sistemi. Peki Güneş Sistemi nedir, içinde neler var, Dünya burada tam olarak nerededir? "Başka gezegenlerde hayat var mı?" Merak ettiğiniz her şeyi hem çocuklar hem yetişkinler için kolay anlaşılacak şekilde anlattık. Haydi başlayalım!

Güneş Sistemi Nedir ve Nasıl Oluştu?

Güneş Sistemi, merkezi Güneş olan ve onun çekim gücüyle yönlendirilen gezegenler, uydular, asteroitler, kuyruklu yıldızlar ve diğer gök cisimlerinden oluşan dev bir sistemdir. Yaklaşık 4.6 milyar yıl önce bir gaz ve toz bulutunun (nebulanın) çökmesiyle oluşmuştur. Bu çökme sonucunda Güneş meydana gelmiş, kalan maddeler ise gezegenleri ve diğer gök cisimlerini oluşturmuştur.

Güneş o kadar büyüktür ki sistemdeki kütlenin %99.8'ini oluşturur.

Yani bu sistemin asıl patronu Güneş'tir. Diğer her şey onun etrafında döner.

Güneş Sistemini Keşfetmeye Kim Başladı?

Güneş insanlığın her zaman ilgi alanında ve hayatının önemli bir yerindeydi. Ancak, Güneş Sistemi’nin heliosentrik (Güneş merkezli) yapısı ilk kez 1543’te Nicolaus Copernicus tarafından ortaya kondu. Bu devrimsel fikir, modern astronominin temelini attı. Öncesinde dünya merkezli bir evren anlayışı benimseniyordu (Güneşin dünyanın etrafında döndüğü anlayışı hâkimdi).

Güneş'in Etrafında Hangi Gezegenler Var?

Güneş'in çevresinde 8 gezegen bulunur. Güneş'e yakın olandan uzağa doğru sıralanışı şöyledir:

• Merkür

• Venüs

• Dünya

• Mars

• Jüpiter

• Satürn

• Uranüs

• Neptün

Bir zamanlar Plüton da 9. gezegen olarak kabul ediliyordu ama artık "cüce gezegen" sınıfında yer alıyor. Nedenini aşağıda açıklayacağız.

Güneş'e En Yakın Gezegen Hangisidir?

Güneş'e en yakın gezegen Merkür'dür. Ama ilginç olan şu: Güneş'e en yakın olmasına rağmen Merkür en sıcak gezegen değildir. Çünkü Merkür'ün atmosferi yok denecek kadar azdır, bu yüzden ısıyı tutamaz. Bu nedenle gündüzleri aşırı sıcak, geceleri ise çok soğuktur.

Güneş Bize Göre Neden Hareket Ediyor Gibi Görünür?

Aslında Güneş yerinde durur, biz dönüyoruz. Dünya kendi ekseni etrafında döndüğü için Güneş doğudan doğar, batıdan batar gibi görünür. 

Dünya kendi ekseninde, yani kendi çevresinde ne kadar hızla dönüyor?

Dünyanın kendi ekseninde dönüşü ise saatte yaklaşık 1.670 km olup gece – gündüz döngüsünü sağlar. Bu dönüş 24 saat sürer. Yani bir gün!

Dünya Güneş'in Etrafında Nasıl Dönüyor?

Dünya, Güneş'in çevresinde oldukça hızlı döner. Hızı saatte yaklaşık 107.000 kilometredir. Bu hızla Güneş'in etrafında bir tur atması 365 gün sürer. İşte bu da bizim bir yılımızdır.

Güneş Sistemi de Dönüyor mu?

Evet! Sadece Dünya ve diğer gezegenler değil, tüm Güneş Sistemi, Samanyolu Galaksisi'nin içinde hareket eder. Güneş Sistemi, galaksinin merkezinin etrafında döner ve bu turu tamamlaması yaklaşık 225 milyon yıl sürer. Buna "Galaktik yıl" denir.

Güneş Kaç Yaşında?

Bilim insanları Güneş'in yaşını yaklaşık 4.6 milyar yıl olarak tahmin ediyor. Bu kadar eski olmasına rağmen Güneş hâlâ yaşamının ortalarında. Yani birkaç milyar yıl daha bizimle olacak.

Gezegenler de Güneş ile Aynı Yaşta mı?

Evet. Gezegenler, Güneş oluştuğunda onun etrafında biriken gaz ve tozlardan oluştu. Bu yüzden hepsi yaklaşık olarak 4.5 milyar yaşındadır. Güneş'in çocukları gibi düşünebiliriz.

Gezegenlerin Büyüklükleri Nasıldır?

Gezegenleri büyükten küçüğe şöyle sıralayabiliriz:

1. Jüpiter (en büyük)

2. Satürn

3. Uranüs

4. Neptün

5. Dünya

6. Venüs

7. Mars

8. Merkür (en küçük)

Örneğin, Jüpiter o kadar büyüktür ki içine 1300 Dünya sığabilir! Merkür ise sadece Dünya'nın üçte biri kadar.

Gezegenler Ne Kadar Büyük? – Hacimlerine, yani Kapladıkları boyutlara Göre Karşılaştırmalı Liste

Evreni keşfederken en çok merak edilen sorulardan biri şu: Gezegenlerin büyüklükleri birbirine göre nasıldır? Ya da şöyle soralım: Jüpiter ne kadar büyük, Merkür ne kadar küçük? Cevapları aşağıda, hem sayılarla hem de anlaşılır örneklerle bulabilirsin.

🌍 Dünya bizim karşılaştırma ölçümüz. Her gezegenin büyüklüğünü, yani hacmini, Dünya'ya göre oranladık.

🪐 Jüpiter

Güneş Sistemi'nin en büyük gezegeni. Hacmi Dünya'nın tam 1.321 katı. Yani içine yaklaşık 1300 Dünya sığabilir!

Dıştan bakıldığında çapı ise Dünya'nın 11 katına yakındır.

Bu devasa boyutlarıyla Jüpiter, Güneş'ten sonra sistemdeki en büyük gökcismidir.

🪐 Satürn

Halkalarıyla ünlü Satürn, hacim olarak Dünya'nın yaklaşık 763 katı.

Çap olarak da 9.5 kat daha büyük.

Yani Satürn'ün içine 700'den fazla Dünya yerleşebilir!

🪐 Uranüs

Soğuk ve gizemli bu dev, hacim bakımından Dünya'nın 63 katı kadar.

Çapı ise yaklaşık 4 katıdır.

🪐 Neptün

Güneş Sistemi'nin en uzak gezegeni. Dünya'nın hacminin yaklaşık 58 katı.

Yani Neptün de oldukça büyük ama Satürn veya Jüpiter kadar değil.

🪐 Venüs

Gizemli ikizimiz gibi. Hacmi Dünya'nın %86'sı kadar.

Yani neredeyse bizimle aynı büyüklükte.

🪐 Mars

Kızıl gezegen, Dünya'nın yaklaşık 1/7'si kadar hacme sahip.

Yani Dünya'nın içine 7 Mars sığar desek yanlış olmaz.

🪐 Merkür

Güneş'e en yakın olan bu minik gezegen, Dünya'nın yalnızca %5.6'sı kadar hacme sahip.

Yani yaklaşık 18 Merkür, bir Dünya hacmine eşit. Çapı ise sadece üçte biri.

Hangi Gezegen Ne Kadar Sürede Dönüyor?

Burada iki farklı hareketten söz ediyoruz:

1) Kendi Ekseninde Dönme Süresi (1 Gün)

• Merkür: 58 Dünya günü

• Venüs: 243 Dünya günü (üstelik tersine döner!)

• Dünya: 1 gün

• Mars: 24 saat 37 dakika

• Jüpiter: 9 saat 55 dakika

• Satürn: 10 saat 33 dakika

• Uranüs: 17 saat

• Neptün: 16 saat

2) Güneş Etrafında Dönme Süresi (1 Yıl)

• Merkür: 88 gün

• Venüs: 225 gün

• Dünya: 365 gün

• Mars: 687 gün (yaklaşık 1.9 yıl)

• Jüpiter: 11.9 yıl

• Satürn: 29.5 yıl

• Uranüs: 84 yıl

• Neptün: 165 yıl

Gezegenler Neden İç ve Dış Gezegenler Olarak İkiye Ayrılır?

Güneş Sistemi'ndeki gezegenler, yapıları ve Güneş'e olan uzaklıklarına göre iki ana gruba ayrılır: İç gezegenler ve dış gezegenler. Bu ayrım sadece konumlarına değil, aynı zamanda fiziksel özelliklerine de dayanır.

İç gezegenler Merkür, Venüs, Dünya ve Mars'tır. Bu gezegenler, Güneş'e daha yakın konumdadır ve genellikle "karasal gezegenler" olarak bilinir. Çünkü:

• Yüzeyleri katıdır; yani üzerine iniş yapılabilecek sağlam bir zeminleri vardır.

• Çekirdekleri çoğunlukla demir ve silikattan oluşur.

• Atmosferleri vardır (Venüs ve Dünya'da oldukça belirgindir).

• Yüzeylerinde kraterler, dağlar, vadiler ve hatta tektonik hareketlerin izleri görülür.

Dış gezegenler ise Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün'dür. Bu gezegenler çok daha büyüktür ve bambaşka bir yapıya sahiptir:

• Jüpiter ve Satürn gibi gaz devleri, büyük oranda hidrojen ve helyumdan oluşan yoğun gaz atmosferlerine sahiptir. Bu gezegenlerin belirgin halkaları ve çok güçlü manyetik alanları vardır.

• Uranüs ve Neptün ise "buz devleri" olarak bilinir. Bu gezegenler gaz içerir ama yapılarında su buzu, metan buzu ve amonyak gibi donmuş maddeler daha fazladır. Çekirdekleri ise daha yoğun ve buz ağırlıklıdır.

İç Gezegenler ile Dış Gezegenler Arasındaki En Büyük Fark Nedir?

En temel fark, yüzey yapılarındadır. İç gezegenler katı yüzeylere sahipken, dış gezegenlerin yüzeyine inmek mümkün değildir. Jüpiter veya Satürn'e inmek isterseniz, sadece kalın ve basınçlı bir gaz denizinde kaybolursunuz. Ayrıca dış gezegenlerin neredeyse tamamının belirgin halkaları varken, iç gezegenlerin hiçbirinde bu tür halkalar yoktur.

Dış Gezegenler Neden Daha Büyük?

Dış gezegenlerin oluştuğu bölgelerde, Güneş'ten uzak oldukları için gazlar donmadan birikerek daha büyük hacimli gövdeler oluşturabilmiştir. Bu nedenle Jüpiter gibi devasa bir gezegenin içine yaklaşık 1300 Dünya sığabilir!

Güneş Sistemi'nde Gezegenler Dışında Neler Var?

• Cüce Gezegenler: Plüton, Eris gibi

• Asteroit Kuşağı: Mars ile Jüpiter arasında milyolarca göktaşı var

• Kuyruklu Yıldızlar: Buz ve tozdan oluşur, Güneş'e yaklaşınca kuyrukları belirir

• Doğal Uydular: Ay gibi gezegenlerin etrafında dönen küçük gökcisimleri

• Göktaşları: Uzayda dolaşan küçük kaya parçaları

Plüton Neden Artık Gezegen Değil?

Plüton 2006 yılına kadar gezegen sayılıyordu. Ancak bilim insanları dediler ki:

"Bir gezegen, kendi yörüngesindeki tüm diğer cisimleri temizlemiş olmalı."

Plüton bu kurala uymadığı için "cüce gezegen" sınıfına alındı. Yani artık gezegen değil ama hâlâ Güneş Sistemi'nin bir parçası.

Ay Bir Gezegen mi?

Hayır. Ay, Dünya'nın doğal uydusudur. Gezegen değildir ama Güneş Sistemi'nde önemli bir role sahiptir.

Ay’a Araba ile Gitsek Ne Kadar Sürerdi?

Dünya ile Ay arasındaki mesafe yaklaşık 384.400 kilometre. Eğer hiç durmadan, saatte 100 kilometre hızla araba sürseydik, Ay’a varmamız yaklaşık 160 gün sürerdi. Yani neredeyse yarım yıl!

Ama tabii ki bu yolculukta benzin alacak yer de yok, mola verilecek benzinlik de!

Bu da bize uzayın ne kadar büyük ve ulaşması ne kadar zor bir yer olduğunu gösteriyor. Ay bile bu kadar uzaksa, Güneş’e ya da başka gezegenlere ulaşmak ne kadar zordur, bir düşün!

Dünya'nın Etrafında Ne Var?

Ay, Dünya'nın tek doğal uydusudur. Ancak, onun dışında dünyanın etrafında binlerce yapay uydu, yörüngede dolanan uzay çöpleri ve zaman zaman yakalanan geçici asteroidler de Dünya etrafında bulunur.

Güneş Tutulması Nedir?

Ay, Güneş ile Dünya'nın arasına girerse, Güneş ışığını geçici olarak keser. Buna Güneş tutulması denir. Aklımızda kalması için şöyle düşünebiliriz: Tutulma olduğunda, Güneş'i tam olarak göremiyorsak, örneğin gündüz vakti güneşin ya bir kısmı ya da tamamı karanlıkta kalırsa, yani sanki bir anda kısa bir süre akşam olmuş gibi olursa, buna Güneş tutılması deriz. Ay aradan çekildiğinde tekrar güneşi önceki gibi görmeye başlarız.

Ay Tutulması Nedir?

Dünya, Güneş ile Ay'ın arasına girerse, Ay Dünya'nın gölgesinde kalır. Buna Ay tutulması denir. 

Dünya'ya En Yakın Gezegen Hangisidir?

Genellikle Venüs Dünya'ya en yakın gezegendir. Ama gezegenlerin yörüngeleri değiştiği için bazen Merkür bile daha yakın olabilir.

En Büyük, En Küçük ve En Soğuk Gezegen Hangisi?

• En Büyük: Jüpiter

• En Küçük: Merkür

• En Soğuk: Uranüs (Güneş'e daha uzak olan Neptün'den bile soğuktur çünkü Uranüs'ün iç ısısı çok düşüktür)

Güneş'e Araba ile Gitsek Ne Kadar Sürer?

Güneş ile Dünya arası yaklaşık 150 milyon kilometredir. Eğer saatte 100 km hızla gitseydik, hiç durmadan 170 yıl sürerdi! İşte bu yüzden uzay çok ama çok büyük.

Güneş Bir Gün Yok Olacak mı?

Evet. Ama hemen değil. Bilim insanlarına göre Güneş yaklaşık 5 milyar yıl sonra yakıtını tüketecek. Önce dev bir yıldız haline gelecek (kırmızı dev), sonra küçülerek beyaz cüce olacak. Bu süreçte Merkür, Venüs ve belki Dünya yok olabilir.

Güneş Sistemi'nde Yaşam Var mı?

Şu ana kadar sadece Dünya'da yaşam olduğu biliniyor. Ancak bilim insanları özellikle Mars, Europa (Jüpiter'in uydusu) ve Enceladus (Satürn'ün uydusu) gibi yerlerde yaşam olasılığını araştırıyor.

Bu yazıda Güneş Sistemi'ni A'dan Z'ye tanıdık. Umarız beğenmişsinizidir. Şimdi gökyüzüne her baktığınızda artık yıldızların arasında ne kadar büyük bir düzen olduğunu biliyorsunuz. Evrenin "mahalle komşuları" hatta "apartman komşuları" gibi görünen bu sistem, aslında hayal edilemeyecek kadar büyük ve şaşırtıcı.

Uzay Terimleri Sözlüğü

Güneş Sistemi: 

Güneş ve etrafındaki gezegenler ve uydu, asteroit, kuyruklu yıldız gibi gök diğer cisimlerinin tamamı.

Yörünge: 

Bir cismin başka cisim etrafında izlediği dönme yolu.

Cüce Gezegen: 

Gezegen benzeri, ancak yörünge alanını temizlememiş gök cismi (örneğin Plüton). 

Neptün: 

Güneş Sistemi'nin en uzak gezegeni. 

Venüs: 

Dünya'ya en yakın gezegen.

Astronomi: 

Gök cisimlerini inceleyen bilim dalı.

Orbital Hız: 

Bir cismin yörüngede kalmasını sağlayan hız.

Perihelion: 

Güneş'e en yakın nokta.

Aphelion: 

Güneş'e en uzak nokta.

Asteroit: 

Çoğu Mars ile Jüpiter arasında bulunan kayasal gök cisimleri.

Asteroit Kuşağı: 

Mars ile Jüpiter arasında yer alan kayalık cisim bölgesi.

Kuyruklu Yıldız: 

Güneş'e yaklaştığında kuyruk oluşturan buzlu gökcismi.

Tutulma: 

Bir gök cisminin diğeriyle arasına girerek görünmesini engellemesi. 

Helioseismoloji: 

Güneş iç yapısını sallantılarla inceleyen dal.

Spektrum: 

Gök cisimlerinden gelen ışığın analiz edildiği alan. 

Samanyolu: 

Güneş sisteminin ve Dünya'mızın da içinde olduğu galaksi. 

Yapay Uydu: 

İnsan yapımı uydular. 

Gök Cismi: 

Uzaydaki her türlü nesne. 

Eksensel Dönme: 

Bir cismin kendi ekseni etrafında dönmesi. Örneğin ortasından, bir ucundan diğerine şiş batırılmış bir portakalın, şiş etrafında dönmesi gibi.

Galaksi: 

Milyarlarca yıldızdan oluşan dev yapı. 

Gözlemlenebilir Evren: 

Teleskoplarla ulaşabildiğimivz evren bölgesi. 

 Bilim kategorisindeki diğer yazılar da ilginizi çekebilir
      Göz atmak için tıklayın

Bu sayfayı beğendiyseniz, lütfen yorum yapmayı ve çevrenizle paylaşmayı unutmayın.