Stephen Hawking'in Zamanın Kısa Tarihi, modern bilimin evrene dair biriktirdiği bilgiyi herkesin anlayacağı bir dille toparlayan az sayıdaki çalışmadan biridir. Kitap, evrenin geçmişine, bugününe ve geleceğine dair fiziksel ilkeleri, olabildiğince sade biçimde açıklamayı amaçlar. Türkçeye çevrilmiş olan eser popüler bilim alanında geniş bir okur kitlesi tarafından yıllardır ilgi görür.

Hawking, kitabın ilk sayfalarında doğanın temel düzenini anlamaya dönük merakın, insanlık tarihi boyunca hep var olduğunu hatırlatır. Carl Sagan'ın önsözü de bu yaklaşımı destekler; bilimin büyük sorularla ilgilenme cesaretine vurgu yapar. Evrenin nasıl oluştuğunu, zamanın hangi yönde aktığını, kara deliklerin neleri saklı tuttuğunu ve fizik kuramlarının ne kadar ileri gidebileceğini kitap çerçevesinde görürüz.

Evrenin yapısına yönelik gözlemlerden kuantum davranışına, görelilikten kara deliklerin buharlaşmasına kadar pek çok konu, kitabın bölümlerinde birbirine bağlı biçimde işlenir. Hawking'in amacı, farklı bilim alanlarında geliştirilmiş kuramları bir araya getirerek evrenin nasıl işlediğini olabildiğince açık biçimde aktarmaktır. Zamanın Kısa Tarihi, bu yönüyle popüler bilim kitabı olduğu kadar modern kozmolojinin düşünsel bir özeti niteliğindedir.

Zamanın Kısa Tarihi Kitabının Konusu ve Kısa Özeti (Stephen Hawking)

Stephen Hawking, kitapta evrenin nasıl oluştuğunu, zamanın ne yönde aktığını, kara deliklerin ne tür süreçler ürettiğini ve fizik kuramlarının nasıl birleşebileceğini sade bir dille ele alır. Giriş bölümünde bilimsel merakın kökeninden söz eder; insanların evreni anlamaya duyduğu isteğin tarih boyunca var olduğunu hatırlatır. Ardından gözlem, ölçüm, matematik ve kuramsal fizik üzerinden evrenin yapısının nasıl çözüldüğünü adım adım açıklar.

Kitap, ilk bölümlerde evreni tanımlamak için geliştirilmiş eski modelleri ve modern gözlemleri bir araya getirir. Dünya-merkezli evren görüşünden göreliliğe uzanan yol, okura bilginin nasıl dönüşerek ilerlediğini gösterir. Genişleyen evren fikri, Hubble'ın ölçümleriyle desteklenir. Bu bulgular, evrenin geçmişte çok daha sıcak ve yoğun olduğunu düşündüren Büyük Patlama modeline kapı açar. Hawking, bu modelin neden bilim dünyasında güçlü bir karşılık bulduğunu hem gözlemlerle hem de matematiksel kuramlarla açıklamaya çalışır.

Takip eden bölümlerde kuantum mekaniği, belirsizlik ilkesi ve temel parçacıkların davranışı anlatılır. Bu kavramlar, kara deliklerin fiziğini anlamak için gereklidir. Hawking, kara deliklerin yalnızca ışığı hapsetmediğini, aynı zamanda kuantum etkileri nedeniyle ışınım yaydığını gösterir. Bu süreç "Hawking ışınımı" olarak bilinir ve modern kozmolojinin gidişatını değiştiren sonuçlar doğurmuştur.

Son bölümlerde zamanın yönü, entropi kavramı ve evrenin geleceğine dair olasılıklar ele alınır. Termodinamik okun neden her zaman ileriye doğru işlediği, psikolojik zaman deneyimimizin nasıl oluştuğu ve evrenbilimsel okun neden genişleme yönüne eşlik ettiği bu çerçevede tartışılır. Kitap, birleşik kuram arayışının güncel durumuyla kapanır; doğanın tüm kuvvetlerini tek çerçevede açıklayacak bir yapı bulunmasa da bu arayışın bilimin ilerleyişi için önemli olduğuna vurgu yapar.

Evreni Nasıl Görüyoruz? (Bölüm 1)

Hawking, ilk bölümde evreni kavrayışımızın tarih boyunca nasıl değiştiğini gösterir. İnsanlar uzun süre dünyanın evrenin merkezinde olduğu düşüncesini benimsedi. Bu görüş, gökyüzünün günlük hareketinin çıplak gözle böyle algılanmasından kaynaklanıyordu. Ancak Galileo'nun teleskop gözlemleri ve Kepler'in hesaplamalarıyla bu tablonun doğru olmadığı anlaşıldı. Dünya'nın da bir gezegen olduğu, güneşin çevresinde döndüğü ve güneşin daha büyük bir yapının parçası olduğu bilgisi zaman içinde ortaya çıktı.

Hawking, bu dönüşümün bilimsel yöntemin yükselişiyle bağlantılı olduğunu açıklar. Gözlem, matematik ve deney, evrenin işleyişini açıklamak için yeni bir zemin oluşturdu. Newton'ın evrensel çekim yasası, gök cisimlerinin hareketini ilk kez tutarlı bir biçimde açıklayabildi. Böylece evrenin gözlem dışında hesaplamayla da anlaşılabileceği görüldü. Bu yaklaşımın sonuçları derindi. Evren hareketsiz ve değişmeyen bir yapı olmaktan çıktı; zaman içinde işleyen, yasalarla yönetilen bir süreç haline geldi.

Bölümün sonunda Hawking, gözlem tekniklerinin gelişmesiyle evrenin çok daha geniş bir ölçekte ele alınabildiğini vurgular. Teleskoplar, radyo dalgaları, kızılötesi ışımalar ve kozmik mikrodalga arka planı gibi veriler, evrenin başlangıcı ve yapısı hakkında daha kesin bilgiler sağlar. Modern astronomi, gökyüzüne bakmanın ötesinde ışığın taşıdığı tüm işaretleri okumak anlamına gelir. Bu değişim, kitabın geri kalanında anlatılan tüm fiziksel kavramların temelini oluşturur.

Uzay ve Zaman (Bölüm 2)

Bu bölümde Hawking, uzay ve zamanın birbirinden bağımsız iki kavram olarak ele alınamayacağını gösteren görelilik düşüncesini açıklar. Newton mekaniği, cisimlerin devinimini belirleyen yasalar açısından güçlü olsa da uzay ve zamanı sabit bir sahne olarak kabul eder. Einstein'ın çalışmaları bu çerçeveyi değiştirdi. Işığın hızının tüm gözlemciler için aynı olduğunu ve uzay ile zamanın gözlemcinin hızına göre değiştiğini ortaya koydu.

Hawking, uzay-zamanın eğriliğinin kütle ve enerji tarafından belirlendiğini açıklar. Büyük cisimler çevresindeki uzay-zamanı büker; bu bükülme gezegenlerin hareketinde, ışığın yön değiştirmesinde ve zamanın akış hızında kendini gösterir. Genel görelik, evrenin genişlediği düşüncesine doğrudan yol açmıştır. Bu nedenle kitabın ilerleyen bölümlerinde genişleyen evren modeli ele alınırken bu çerçeveye sık sık dönülür.

Bölüm, uzay ve zamanın sınırları üzerine sorularla sona erer. Uzay sonsuz mu? Zamanın başlangıcı var mı? Evren kapalı bir yapı mı? Hawking bu soruları kuramsal bir tartışmanın ötesinde, fiziksel ölçümlerin yön verdiği bir araştırma süreci olarak ele alır. Bu yaklaşım kitabın bütününe yayılan açıklık ve tutarlığın da temelidir.

Genişleyen Evren (Bölüm 3)

Hubble'ın yaptığı ölçümler, uzak galaksilerin bizden uzaklaştığını göstermiştir. Uzaklaşma hızı galaksinin uzaklığıyla orantılıdır. Bu ilişki, evrenin geçmişte daha küçük ve daha yoğun olduğunu düşündürür. Hawking, bu gözlemin kozmoloji tarihinde neden bir dönüm noktası olduğunu anlatır. Evrenin durağan olmadığını, zaman içinde değiştiğini gösteren bu bulgu, modern fizik için sağlam bir temel oluşturur.

Hawking, genişleme bilgisinin evrenin yaşını hesaplamada nasıl kullanıldığını da açıklar. Eğer evren bugün belirli bir hızla genişliyorsa, geçmişteki durum daha sıkışık olmalıdır. Bu mantık, Büyük Patlama düşüncesine doğal bir geçiş sunar. Kitap, bu geçişi anlatırken hem matematiksel hem gözlemsel çerçeveyi dengeli biçimde kullanır.

Bölüm, genişlemenin gelecekte nasıl sürebileceğine dair kısa bir değerlendirme ile son bulur. Evren yeterli madde yoğunluğuna sahipse bir gün çökebilir; yoğunluk belirli bir eşiğin altındaysa sonsuza kadar genişlemeye devam eder. Bu konu sonraki bölümlerde evren modelleri anlatılırken daha geniş olarak ele alınır.

Belirsizlik İlkesi (Bölüm 4)

Hawking, kuantum mekaniğinin temel prensiplerini bu bölümde ele alır. Heisenberg'in belirsizlik ilkesi, konum ve hız gibi büyüklüklerin aynı anda mutlak kesinlikle ölçülemeyeceğini ifade eder. Bu durum, atom altı dünyanın nasıl işlediğini anlamak için zorunludur. Hawking, belirsizliğin bir ölçüm hatası değil, doğanın çalışma biçimi olduğunu vurgular.

Bu ilke, kitabın ilerleyen bölümlerindeki pek çok kavramın temelidir. Kara deliklerin çevresinde ortaya çıkan kuantum etkileri, sanal parçacıkların davranışı ve Hawking ışınımının kaynağı hep bu çerçevede açıklanır. Hawking, belirsizlikten doğan bu süreçlerin evrenin başlangıcını ele alırken bile vazgeçilmez olduğunu söyler.

Bölüm, klasik fizik ile kuantum yaklaşımının neden birleştirilemediğini tartışarak sona erer. Bu tartışma, kitabın son bölümlerinde ele alınan birleşik kuram arayışının zeminini oluşturur.

Temel Parçacıklar ve Doğanın Kuvvetleri (Bölüm 5)

Bu bölümde Hawking, doğanın dört temel kuvvetini açıklar: kütleçekimi, elektromanyetik kuvvet, güçlü kuvvet ve zayıf kuvvet. Bu kuvvetlerin her biri evrenin görünür yapısını belirler. Atomların, yıldızların ve galaksilerin oluşumu bu kuvvetlerin etkileşimiyle açıklanır.

Hawking, parçacıkların özelliklerini belirleyen niceliklerin nasıl ortaya çıktığını sade bir dille aktarır. Elektrik yükü, spin ve kütle gibi özellikler parçacıkların davranışını belirleyen temel büyüklüklerdir. Bu açıklamalar, karadelik fiziğinin anlaşılmasında kritik bir yere sahiptir; çünkü karadelikler astronomik nesneler olduğu kadar kuantum süreçlerin açığa çıktığı laboratuvarlardır.

Bölüm, birleşik kuram arayışının neden bu kadar güç olduğunu kısa bir değerlendirmeyle tamamlar. Doğanın kuvvetleri aynı kökten geliyor olabilir; ancak modern fizik henüz bu yapıyı tam olarak çözememiştir.

Kara Delikler (Bölüm 6)

Hawking, kara deliklerin nasıl oluştuğunu anlatırken yıldızların yaşam döngüsüne dayanır. Yıldızın yakıtı tükenince çekirdekteki baskı azalır. Eğer yıldız yeterince büyükse, kütleçekim baskısı galip gelir ve çöküş gerçekleşir. Bu çöküş kara delik adı verilen yapıyı ortaya çıkarır.

Kara deliklerin içyapısı, uzay-zaman eğriliğinin uç noktalara ulaştığı bölgedir. Olay ufku olarak bilinen sınırın içinden ışık bile kaçamaz. Hawking, bu bölgenin fiziksel anlamını açıklarken klasik genel görelik ve kuantum mekaniği arasındaki gerilimi gösterir. Kara delikler bu nedenle fiziğin en zor konularından biridir.

Bölüm, kara deliklerin kütle, dönme ve yük gibi özelliklerini açıklayan kısa bir teknik bölümle tamamlanır. Bu temel bilgiler, Hawking ışınımının anlaşılması için gereklidir.

Kara Delikler O Kadar da Kara Değil — Hawking Işıması (Bölüm 7)

Hawking, 1974'te kara deliklerin tamamen karanlık olmadığını gösteren bir sonuç elde etmiştir. Bu sonuç, kuantum etkileri nedeniyle kara deliklerin ışınım yaydığını gösterir. Hawking ışınımı olarak bilinen bu süreç, evrenin en büyük ölçekli yapılarıyla atom altı fiziğin buluştuğu noktadır.

Bu ışınımın kökeni belirsizlik ilkesine dayanır. Olay ufku çevresinde ortaya çıkan sanal parçacık çiftlerinden biri kara deliğe düşerken diğeri dışarı kaçabilir. Bu süreç, kara deliğin kütle kaybetmesine yol açar. Hawking, bu sonucu matematiksel olarak gösterdikten sonra kara deliklerin zaman içinde buharlaşabileceğini ileri sürmüştür.

Bu fikir bilim dünyasında güçlü bir etki yaratmıştır. Hawking ışınımı, birleşik kuram arayışının en güçlü test alanlarından biridir. Evrenin başlangıcıyla ilgili anlatımlar da bu kavram üzerinden yeniden yorumlanır.

Evrenin Doğuşu ve Yazgısı (Bölüm 8)

Hawking, evrenin nasıl başladığı sorusuna farklı modeller üzerinden yaklaşır. Sınırsızlık koşulu, evrenin matematiksel olarak bir kenarı olmadığını öne süren bir yaklaşımdır. Bu yaklaşım, evrenin başlangıcını keskin bir nokta olarak değil, yüzey gibi düşünülebilen bir yapı olarak açıklar.

Evrenin geleceğine dair üç temel olasılık vardır: kapalı, açık veya düz bir evren. Kapalı evren bir gün çöker; açık evren sonsuza kadar genişler; düz evren ise dengeli biçimde büyür. Hawking, bu modellerin hangisinin doğru olduğuna dair gözlemlerin nasıl yorumlandığını anlaşılır şekilde aktarır.

Sonuç olarak evrenin uzun vadeli davranışı, madde yoğunluğu ve karanlık enerji gibi büyüklüklerle belirlenir. Bu büyüklüklerin ölçümü modern kozmoloji için önemli bir hedef olarak gösterilir.

Zamanın Oku (Bölüm 9)

Zamanın tek yönde ilerliyor gibi görünmesinin nedeni bu bölümde açıklanır. Termodinamik ok, entropinin artışını izler. Psikolojik ok, anılarımızın geçmişe ait olmasını; kozmolojik ok ise evrenin genişleme yönünü işaret eder. Bu üç yönün aynı istikamette olması zaman deneyimimizi anlamayı kolaylaştırır.

Hawking, entropinin neden arttığını açıklarken düzen-düzensizlik ilişkisini ele alır. Kapalı bir sistemde düzensizliğin artması kaçınılmazdır. Evrenin erken dönemindeki düşük entropi durumu, bugün gözlediğimiz düzenin kaynağıdır. Bu nedenle zamanın yönü evrenin başlangıcındaki koşullarla ilişkilidir.

Bölüm, zamanın neden geri dönmediği sorusuna kısa ve berrak bir yanıt verir: Evrenin başlangıç koşulları bu yöndeki tek seçenekti.

Fiziğin Birleştirilmesi (Bölüm 10–11)

Hawking, kitabın son bölümlerinde doğanın temel kuvvetlerini bir araya getirecek bir kuram arayışını tartışır. Genel görelilik büyük ölçeklerde, kuantum mekaniği ise atom altı ölçekte başarılıdır. Ancak bu iki yaklaşım aynı matematiksel çerçevede birleşmemektedir. Kara delik fiziği, bu iki yaklaşımın karşı karşıya geldiği en kritik alanlardan biridir.

Hawking, birleşik kuram fikrini bir hedef olarak sunar ama varılmış bir sonuç olarak değil. Yay kuramı, büyük birleşik modeller ve olasılıklı tarih yaklaşımı bu çerçevenin adaylarıdır. Bilimin geleceği, bu iki kuramı ortak bir yapıda birleştirmeye bağlıdır. Yazar, insanlığın bir gün bu çerçeveye ulaşabileceğini düşünür; ancak bunun uzun bir çaba gerektirdiğini kabul eder.

Kitap burada kapanır: Evrenin anlaşılması için geniş bir yol haritası sunulmuş; gözlem ve matematiğin rehberliğinde ilerleyen bir arayışın önemi vurgulanmıştır.

ZAMANIN KISA TARİHİ ÜZERİNE KAPSAMLI SÖZLÜK

(Kişiler – Kavramlar – Teoriler – Kurumlar – Olaylar)

Kitapta geçen fiziksel kavramlar, bilim insanları, teoriler, kurumlar ve tarihsel unsurlara dair bilgiler. Tanımlarda, kitabın Türkçe baskısındaki terim kullanımı dikkate alınmıştır.

1. Kısım: Kişiler ve Bilim İnsanları

Kitapta ismi geçen kişiler ve bilim insanları hakkında bilgiler.

Stephen W. Hawking (1942–2018)

İngiliz fizikçi ve kozmolog. Cambridge Üniversitesi'nde Lucasian Matematik Profesörlüğü görevini yürütmüştür. Kara deliklerin kuantum etkilerini açıklayan çalışmaları modern fiziğin gidişatını değiştirmiştir. Bu kitaptaki amacı, evrenin yapısı, zamanın yönü, tekillikler ve birleşik kuram arayışı gibi temel soruları geniş bir okur kitlesi için anlaşılır hale getirmektir.

Albert Einstein (1879–1955)

Görelilik kuramının kurucusu. Uzay, zaman, hız ve kütle arasındaki ilişkileri yeniden tanımlayarak modern fiziğin temelini oluşturmuştur. Kitapta özellikle genel görelik çerçevesinde evrenin eğriliği, kütleçekimi ve büyük ölçekli yapıların davranışı anlatılır.

Isaac Newton (1642–1727)

Klasik mekaniğin kurucusu. Hareket yasaları ve evrensel çekim yasasıyla evrenin büyük ölçeklerde nasıl davrandığını açıklayan ilk kapsamlı modeli geliştirmiştir. Hawking, Newton'un yaklaşımını görelilik sonrası dönemin fiziksel çerçevesiyle karşılaştırır.

Galileo Galilei (1564–1642)

Modern gözlemsel bilimin öncüsü. Hareketin doğasına ilişkin çalışmaları ve teleskop gözlemleriyle fizik düşüncesinde büyük bir kırılma yaratmıştır. Kitapta, deneysel bilginin yükselişi ve doğa yasalarının ölçülebilirliği bağlamında anılır.

Roger Penrose (1931–)

İngiliz matematikçi ve fizikçi. Tekillik teoremlerine yaptığı katkılarla tanınır. Hawking ile birlikte genel görelik altında uzay-zamanın yapısını açıklayan çalışmalar yürütmüş ve kara delik tekilliklerini matematiksel temellerle ortaya koymuştur.

Edwin Hubble (1889–1953)

Evrenin genişlediğini gösteren gözlemleriyle kozmolojinin yönünü değiştirmiştir. Hubble yasası olarak bilinen ilişki, evrenin zaman içinde büyüdüğünü ortaya koyar. Kitapta bu bulgular, Büyük Patlama modeline açılan kapı olarak işlenir.

Paul A. M. Dirac (1902–1984)

Kuantum mekaniği ve alan kuramlarının gelişmesinde kritik rol oynamış İngiliz teorik fizikçisi. Dirac denklemiyle bilinir. Hawking, birleşik kuram arayışını anlatırken Dirac'ın matematiksel yaklaşımına değinir.

Johannes Kepler (1571–1630)

Gezegen hareketlerinin matematiksel yasalarını belirlemiştir. Kepler'in çalışmaları, gök cisimlerinin hareketini düzenli bir sistem içinde açıklama çabasının erken örneklerini sunar.

Pierre-Simon Laplace (1749–1827)

Göksel mekanik üzerine yaptığı çalışmalarla bilinir. Determinizm fikrinin en güçlü savunucularından biridir. Hawking, Laplace'ın evreni tüm ayrıntılarıyla açıklanabilir bir mekanizma olarak görme eğilimini modern fiziğin belirsizlik ilkesiyle karşılaştırır.

Richard Feynman (1918–1988)

Kuantum elektrodinamiği alanındaki çalışmalarıyla tanınır. "Geçmişlerin toplamı" yaklaşımıyla, Hawking'in kara delikler ve evrenin başlangıcına ilişkin düşündüğü matematiksel yöntemlerin bir bölümüne ilham vermiştir.

Aristoteles (MÖ 384–322)

Antik felsefenin önemli isimlerinden biri. Evrenin yapısına dair erken dönem düşünceleri, Hawking'in kitabında fiziksel modellerin tarihsel dönüşümü açıklanırken değerlendirilir.

Ptolemaios (MS 100–170)

Dünya-merkezli evren modelinin temsilcisidir. Evren tasavvurunun tarih boyunca değişimini anlatan bölümlerde geçer.

Charles Darwin (1809–1882)

Kitabın sözlük bölümünde doğal seçilim kavramı dolaylı olarak yer aldığı için burada da anılır. Doğal seçilim, bilginin evrimsel süreçlerle ilişkisi açısından kısa bir bağlamda ele alınır.

2. Kısım: Kavramlar

Zamanın Kısa Tarihi kitabında geçen kavramlar hakkında bilgiler.

Büyük Patlama (Big Bang)

Evrenin sıcak ve yoğun bir başlangıç durumundan genişleyerek bugünkü haline ulaştığı model. Kitap boyunca kozmolojinin temel çerçevesi olarak ele alınır.

Tekillik (Singularity)

Uzay-zaman eğriliğinin sonsuz hale geldiği, fizik yasalarının anlamını yitirdiği nokta. Hawking ve Penrose'un teoremleriyle modern kozmolojide belirleyici bir kavramdır.

Kara Delik

Kütleçekiminin ışığın bile kaçamayacağı kadar güçlü olduğu bölge. Hawking ışınımını açıklamak için kullanılan temel alanlardan biridir.

Zaman Oku (Arrow of Time)

Zamanın yönünü belirleyen üç ayrı ilkeyi kapsar: termodinamik, psikolojik ve kozmolojik ok. Kitapta bu üç yönün neden aynı doğrultuda ilerlediği tartışılır.

Entropi

Bir dizgedeki düzensizliği ifade eden büyüklük. Termodinamiğin ikinci yasası gereği entropinin artışı "zamanın yönünü" belirler.

Uzay-Zaman (Space-Time)

Görelilik kuramına göre uzay ve zamanın tek bir bütün olarak ele alındığı yapı. Evrenin büyük ölçekli davranışlarının temel zeminidir.

Kütleçekimi (Gravity)

Kütlelerin birbirine uyguladığı çekim etkisi. Newton mekaniği ve genel görelik bu kavramı farklı şekillerde açıklar.

Sanal Zaman (Imaginary Time)

Hawking'in matematiksel çözüm yaklaşımlarında kullanılan ve evrenin başlangıcını sınır gerektirmeyen bir yapı olarak ele aldığı zaman türü.

Dalga/Parçacık İkiliği

Kuantum mekaniğinde parçacıkların hem dalga hem parçacık özellikleri gösterdiğini ifade eder.

Dışlama İlkesi

Aynı özelliklere sahip fermiyonların aynı durumda bulunamayacağını belirten ilke. Beyaz cücelerin yapısında önemli bir etkendir.

Çekirdek Kaynaşması (Nuclear Fusion)

Hafif atom çekirdeklerinin birleşerek daha ağır çekirdek oluşturduğu süreç. Yıldızların enerji üretim mekanizmasını açıklar.

Eğrilik (Curvature)

Uzay-zaman geometrisinin kütle ve enerji tarafından nasıl şekillendiğini ifade eder. Genel görelik için temel bir büyüklüktür.

Sanal Parçacık (Virtual Particle)

Kuantum alanlarında kısa süreli görünen ve etkileşim süreçlerini belirleyen parçacık türüdür.

Beyaz Cüce (White Dwarf)

Yıldızların yaşam döngüsünde çekirdek kaynaşmasının durmasıyla oluşan yoğun, küçük yıldız kalıntısı. Dışlama ilkesinin doğrudan bir sonucudur.

3. Kısım: Teoriler

Kitapta geçen teoriler hakkında bilgiler.

Genel Görelik Kuramı (General Relativity)

Einstein'ın kütleçekimini uzay-zamanın eğriliğiyle açıkladığı temel kuram. Kitabın evrenin büyük ölçekli yapısını anlattığı bölümlerde merkezi bir rol oynar.

Kuantum Mekaniği

Atom altı ölçeklerde davranışları belirleyen kuram. Belirsizlik ilkesi, dalga-parçacık ikiliği ve sanal parçacıklar üzerinden işlenir.

Belirsizlik İlkesi (Heisenberg Uncertainty Principle)

Konum ve hız gibi niceliklerin aynı anda sınırsız kesinlikle ölçülemeyeceğini gösterir. Hawking'in kara delikler üzerine geliştirdiği düşüncelerde belirleyicidir.

Büyük Birleşik Kuram (GUT / BBK)

Elektromanyetik, güçlü ve zayıf kuvvetleri tek çerçevede birleştirmeyi amaçlayan kuramlar. Hawking bu arayışın sınırlarını tartışır.

Sınırsızlık Koşulu (No-Boundary Proposal)

Hawking ve Hartle'ın evrenin başlangıcını "sınırı olmayan bir yüzey" gibi yorumlayan yaklaşımı. Evrenin başında tekillik gerektirmeyen bir çözüm önerir.

Şişen Evren Modeli (Inflation)

Evrenin ilk anlarında çok hızlı bir genişleme dönemi olduğunu ileri süren model. Kozmik mikrodalga arka planındaki düzgünlükle ilişkilidir.

Yay Kuramı (String Theory)

Temel parçacıkların noktasal değil titreşen sicimler olduğunu ileri sürer. Birleşik kuram arayışında olası bir çatı model olarak kitapta anılır.

4. Kısım: Kurumlar

Zamanın Kısa Tarihi kitabında geçen kurumlar hakkında bilgiler.

Royal Society (Londra Kraliyet Derneği)

Dünyanın en eski bilim kurumlarından biridir. Hawking, 1974'te bu kurumun toplantısında yer alır; kitapta bu anıya yer verilir.

Cambridge Üniversitesi

Hawking'in akademik çalışmalarını yürüttüğü kurum. Newton ve Dirac'ın ardından Lucasian Matematik Profesörlüğü'ne atanması burada gerçekleşmiştir.

NASA – Viking Programı

Hawking'in katıldığı bir bilimsel toplantı bağlamında Viking görevinin tartışıldığı bir sahne kitapta aktarılır.

5. Kısım: Olaylar ve Tarihsel Bağlamlar

Kitapta geçen olaylar ve tarihsel koşullar hakkında bilgiler.

Evrenin Genişlemesinin Keşfi

Hubble'ın gözlemleriyle evrenin genişlediğinin anlaşılması, kitabın temel kozmoloji çerçevesini oluşturur.

Kara Delik Işıması Üzerine 1974 Çalışmaları

Hawking'in radyasyon süreci üzerine yaptığı araştırmalar, kara deliklerin "kara" olmadığı sonucuna götürür.

Tekillik Teoremleri (Hawking–Penrose)

Evrenin başlangıcı ve çöküşü üzerine geliştirilen matematiksel sonuçlar kitabın kritik kavramsal zeminidir.

Kozmik Mikrodalga Arka Planının Ölçülmesi

Evrenin erken dönemine ait sıcaklık dağılımı, Büyük Patlama modelini destekleyen temel gözlemlerden biridir.

Kuvvetlerin Birleştirilmesi Arayışı

20. yüzyılın ikinci yarısında, doğanın temel kuvvetlerini tek çerçevede toplama girişimleri kitabın son bölümlerinde açıklanır.

Zamanın Kısa Tarihi – Temel Bilgiler

Kitap adı: Zamanın Kısa Tarihi: Büyük Patlamadan Kara Deliğe

Orijinal adı: A Brief History of Time

Yazar: Stephen W. Hawking

Tür: Popüler bilim – kozmoloji

Orijinal dil: İngilizce

Türkçe çeviri: Dr. Sabit Say - Murat Uraz

İlk yayımlanma yılı: 1988

Türkçe baskı sayfa sayısı: 309

Konusu: Evrenin oluşumu, yapısı, temel kuvvetler, görelilik, kuantum süreçleri ve kara delik fiziği.

Zamanın Kısa Tarihi İçindekiler ve Bölüm Başlıkları

1. Evreni Nasıl Görüyoruz?

2. Uzay ve Zaman

3. Genişleyen Evren

4. Belirsizlik İlkesi

5. Temel Parçacıklar ve Doğanın Kuvvetleri

6. Kara Delikler

7. Kara Delikler O Kadar da Kara Değil

8. Evrenin Doğuşu ve Yazgısı

9. Zamanın Oku

10. Fiziğin Birleştirilmesi

11. Sonuç

Sık Sorulan Sorular (Zamanın Kısa Tarihi – SSS)

Zamanın Kısa Tarihi hakkında sık sorulan sorular ve cevapları.

1. Zamanın Kısa Tarihi ne anlatıyor?

Evrenin nasıl oluştuğunu, zamanın yapısını, kara deliklerin davranışını ve fizik kuramlarının sınırlarını anlatır.

2. Kitap kaç sayfadır?

Türkçe baskısı 309 sayfadır.

3. Kitap hangi yaş grubu için uygundur?

Lise düzeyinden itibaren herkesin okuyabileceği bir popüler bilim kitabıdır.

4. Stephen Hawking bu kitabı neden yazdı?

Karmaşık fizik kavramlarını geniş bir okur kitlesi için sadeleştirmek ve evrenin yapısını anlaşılır kılmak amacıyla yazmıştır.

5. Kitapta kara delikler nasıl açıklanıyor?

Kara deliklerin oluşumu, yapısı, olay ufku ve Hawking ışınımı üzerinden anlatılır.

6. Zamanın oku nedir?

Entropi artışının yönünü, psikolojik zaman deneyimini ve evrenin genişleme yönünü ifade eder.

7. Hawking ışınımı ne anlama gelir?

Kara deliklerin kuantum etkileri nedeniyle ışınım yaydığını belirten süreçtir.

8. Evrenin başlangıcı nasıl ele alınıyor?

Sınırsızlık koşulu ve Büyük Patlama modeli çerçevesinde açıklanır.

9. Evren sonunda çökecek mi?

Evrenin geleceği madde yoğunluğuna bağlıdır; kapalı, açık veya düz evren modelleri kitabın ilgili bölümünde tartışılır.

10. Kitap bilimsel olarak güncel mi?

Temel kavramlar güncelliğini korur; bazı ayrıntılar yeni ölçümlerle genişletilmiştir.

11. Kitapta Tanrı kavramı geçiyor mu?

Hawking evrenin başlangıcı üzerine düşünürken felsefi tartışmalara değinir; bilimsel çerçeveyi korumaya özen gösterir.

12. Hawking matematiğe ne ölçüde yer veriyor?

Matematiksel ifadeleri sınırlı tutar; karmaşık denklemleri kitaba eklemez.

13. Kitap fizikle ilgilenmeyen biri için zor mu?

Kimi bölümler yoğun olabilir; ancak anlatım genel okur için uyarlanmıştır.

14. Film uyarlaması var mı?

Kitap, belgesel formatında birkaç yapıma konu olmuştur.

15. Kitabı okumak için fizik bilgisi gerekir mi?

Temel fizik bilgisi yardımcı olabilir; ancak kitap bu bilgiyi zorunlu kılmaz.

Zamanın Kısa Tarihi – Eser Üzerine Kısa Bilgi

Zamanın Kısa Tarihi, modern kozmolojinin düşünsel temelini geniş bir okur kitlesine ulaştıran az sayıdaki eserden biridir. Evrenin başlangıcı, kara deliklerin davranışı, zamanın yönü ve fizik kuramlarının sınırları gibi konular, kitabı hem bilimsel hem kültürel açıdan önemli kılar. Üniversite derslerinde yardımcı kaynak olarak kullanılabilmesi ve bilime ilgi duyan okurlara kapsamlı bir giriş sunması bu eserin kalıcı değerini güçlendirir. Evrenin kökenine dair soruların genel okur için anlaşılır hale getirilmiş olması, kitabı popüler bilim alanında ayrı bir konuma taşır.

Stephen Hawking Hakkında Kısa Bilgi

Stephen W. Hawking (1942–2018), İngiliz fizikçi ve kozmologdur. Cambridge Üniversitesi'nde Lucasian Matematik Profesörlüğü görevini yürütmüş; kara deliklerin kuantum süreçlerini açıklayan çalışmalarıyla tanınmıştır. Hawking, tekillik teoremleri ve Hawking ışınımı ile modern fiziğe özgün katkılar sunmuştur. Popüler bilim alanında da geniş bir okur kitlesine ulaşmış; karmaşık fizik konularını anlaşılır dille sunma başarısıyla dikkat çekmiştir.

Zamanın Kısa Tarihi – Baskı Bilgileri

1988: İlk İngilizce baskı

1990'lar: Türkçe çevirinin ilk baskıları

2000'ler: Genişletilmiş ve güncellenmiş baskılar

2010 sonrası: Yenilenmiş popüler baskılar

 Diğer Kitap Özetleri - İncelemeleri de ilginizi çekebilir
      Göz atmak için tıklayın

Bu sayfayı beğendiyseniz, lütfen yorum yapmayı ve çevrenizle paylaşmayı unutmayın.