İzonomi ve Felsefenin Kökenleri, Japon düşünür Kojin Karatani'nin tarih, siyaset, antropoloji ve felsefeyi bir araya getirerek kaleme aldığı, kısa ama yoğunluklu bir metin. 2018 yılında Türkçeye kazandırılan bu eser, Karatani'nin uzun yıllara yayılan entelektüel çalışmalarının bir ürünü. Toplamda 96 sayfalık bu metin, okuru yüzeyde gezinen bir okuma yerine, kavramsal ve tarihsel bir zeminde dolaşmaya davet ediyor. Felsefenin doğuşunu yalnızca düşünsel bir sıçrama olarak değil, siyasal yapılarla ve toplumsal dönüşümlerle birlikte okuyan Karatani, bu çerçevede Sokrates öncesi döneme ve özellikle de İyonya şehir devletlerine dikkat çekiyor. Kitap, günümüz demokrasisini yeniden düşünmeye çağıran sarsıcı bir önerme ile başlıyor: Belki de eşitliğe dayalı siyasal düşünce, Atina demokrasisinde değil, İyonya'daki izonomik yapılarda doğmuştur.

Karatani'nin metni üç temel bölümden oluşuyor: "İzonomi ve Felsefenin Kökenleri", "Etik ve Din", "Din ve Sermaye". Her bir bölümde farklı ama birbirini tamamlayan kavramlar işleniyor. Bu yapısıyla kitap, bir yandan Karatani'nin dünya görüşünü derli toplu biçimde ortaya koyarken, diğer yandan felsefenin toplumsal kökenlerine dair güçlü ve özgün bir bakış sunuyor. Kitaba dair ilk dikkat çeken şey, kısa olmasına rağmen yoğun bir düşünsel içeriğe sahip olması; bu da hem felsefeyle hem tarihsel çözümlemelerle ilgilenenler için oldukça doyurucu bir okuma deneyimi demek.

İzonomi ve Felsefenin Kökenleri Kitabının Konusu ve Kısa Özeti (Kojin Karatani)

Kojin Karatani bu eserinde felsefenin kökenini açıklarken, Batı felsefesinin temel anlatısına meydan okuyor. Genellikle felsefenin Atina'da, özellikle de Sokrates ile başladığı düşünülür. Ancak Karatani bu anlatının merkezine İyonya'yı, yani günümüz Batı Anadolu'sundaki şehirleri yerleştiriyor. Thales, Anaksimandros ve Herakleitos gibi ilk filozofların İyonya'da ortaya çıkmasının tesadüf olmadığını ileri sürüyor. Onlara düşünsel özgürlük sağlayan şey, doğal çevreleri ya da ticaretle zenginleşmiş şehirlerin yanı sıra siyasal yapılarıdır. Bu siyasal yapının adı "izonomi"dir.

İzonomi, kelime anlamıyla "eşit yasalar yönetimi" ya da bir tür kanun önünde eşitlik anlamına gelir. Karatani'ye göre bu kavram, ne demokrasiye ne de oligarşiye tam anlamıyla denk gelir. İzonomi, yurttaşlar arasında eşitliği esas alırken, herhangi bir grubun ya da sınıfın egemenliğine izin vermez. Karatani, Atina demokrasisinin aksine, İyonya şehirlerinde aristokrasiye ya da demos'a ayrıcalık tanımayan daha yatay bir siyasi düzenin olduğunu savunur. İşte bu yapı, insanların doğaya, tanrılara ve birbirlerine dair düşüncelerini özgürce sorgulamalarını mümkün kılmıştır. Böylece doğa filozofları doğmuş, felsefe başlamıştır.

İkinci bölüm "Etik ve Din", Karatani'nin daha önceki çalışması Transkritik'te geliştirdiği fikirlerin uzantısı gibidir. Burada Immanuel Kant'ın "etik" kavramı ile Karl Marx'ın "toplumsal eleştiri" anlayışı arasında bir bağ kurar. Karatani'ye göre etik, bireysel bir doğru-yanlış meselesi olduğu kadar toplumsal ilişkilerin dönüştürülmesiyle de ilgilidir. Bu nedenle etik ile din arasında tarihsel bir gerilim bulunur. Din, çoğu zaman iktidar yapılarının taşıyıcısı olurken, etik bu yapıları sorgulayan bir işlev görür.

Son bölüm "Din ve Sermaye" ise tarih boyunca dinin ekonomik yapılarla ilişkisini irdeler. Karatani, dini sadece maneviyatla değil, ekonomik sistemlerle birlikte düşünmemiz gerektiğini öne sürer. Özellikle kapitalizmin ortaya çıkışı ve gelişimi, dinin sunduğu anlam çerçevesiyle iç içe geçmiştir. Bu nedenle din bir inanç sistemi olmanın dışında üretim ve değiş tokuş biçimlerinin meşrulaştırıcısı işlevi de görmektedir.

Felsefenin Başlangıcına Dair Alternatif Bir Hikâye

Karatani'nin belki de en çarpıcı önerisi, Batı düşüncesinin temel yapı taşlarından biri olan Atina merkezli felsefe anlatısını yıkmasıdır. Felsefenin başlangıcını Atina'ya değil, İyonya'ya yerleştirmesi, sadece coğrafi bir kaydırma değildir; aynı zamanda siyasal ve toplumsal bir yeniden konumlandırmadır. Bu yönüyle kitap, felsefenin soyut düşüncelerden ibaret olmadığını, aynı zamanda maddi ve siyasal koşulların ürünü olduğunu hatırlatır.

Bu yaklaşım, özellikle çağdaş siyasal felsefe tartışmalarında oldukça önemli bir yer tutar. Demokrasi fikrinin kaynağını Atina'da değil, izonomik yapılarda aramak, bugünün eşitlik arayışlarına tarihsel bir dayanak sunar. Karatani bu noktada, günümüz temsili demokrasilerini de eleştiriye açar; çünkü bu yapılar çoğu zaman eşitlik yerine temsiliyet üzerinden iktidar ilişkilerini yeniden üretir.

Kojin Karatani'nin Kavram Dünyasında Etik, Din ve Kapitalizm

Karatani'nin düşünsel yapısı, Kant ve Marx'ın izinden gitse de onları yeniden okur ve dönüştürür. "Etik" kavramını Kant'tan alır ama onu toplumsal bir eleştiri biçimine dönüştürerek Marx'la ilişkilendirir. Bu çerçevede din, bir anlam dünyası olduğu kadar, tarihsel olarak belirli bir ekonomik yapının taşıyıcısıdır. Karatani, özellikle kapitalizmin ve modernliğin dinle olan karmaşık ilişkisini gözler önüne serer. Modern toplumda dinin rolü, sadece manevî değildir, aynı zamanda sistemin sürdürülmesine hizmet eden ideolojik bir çerçevedir.

Bu açıdan bakıldığında kitap, felsefenin kökenine ve modernitenin ruhuna dair de sert sorular sorar. Din, etik, sermaye ve felsefe... Karatani, bu kavramlar arasında sabit hiyerarşiler kurmaz, tersine, onları sürekli olarak birbirine çarptırarak düşünmeye zorlar.

Felsefi Derinlik, Siyasi Netlik: Karatani'nin Düşünsel Arayışı

İzonomi ve Felsefenin Kökenleri, akademik bir çalışma olduğu kadar çağımızın siyasal sıkışmışlığına yanıt arayan bir metin olarak da okunabilir. Karatani'nin önerisi, geçmişte var olmuş ama unutulmuş siyasal yapıları yeniden düşünmektir. İzonomi, bugünkü eşitsizlikler ve kimlik siyasetleriyle boğuşan dünyaya yeni bir ufuk açabilir mi? Kitap bu soruya doğrudan bir yanıt vermez, ama bu soruyu sormanın ne kadar elzem olduğunu gösterir.

Özellikle günümüzün temsili demokrasilerine duyulan güvensizlik, yeni siyasal biçimlerin arayışını güçlendirirken, Karatani'nin izonomi kavramı, eşitliğe dayalı radikal bir yapı olarak öne çıkar. Bu da onu, geçmişi dikkate alan, geleceğe dair bir felsefi ve siyasal teklif haline getirir.

Kısa Ama Derin: Eserin Güçlü ve Tartışmalı Yönleri

İzonomi ve Felsefenin Kökenleri, kısa ama çok yönlü bir kitap. En güçlü yönü, yerleşik anlatıları sorgulama cesareti ve kavramlar arasında kurduğu yaratıcı ilişkiler. Bununla birlikte, metnin yoğunluğu nedeniyle, bazı okuyucular için ilk bakışta kapalı ya da fazla teorik gelebilir. Ancak dikkatli bir okuma, bu metni felsefi ve siyasal düşünce açısından oldukça zengin bir kaynak haline getiriyor.

Zayıf yönü olarak, bazı kavramların açıklanmadan geçilmesi ya da daha fazla örnekle desteklenmemesi gösterilebilir. Özellikle Karatani'nin Marx ve Kant arasında kurduğu bağ, felsefi arka planı olmayan okuyucular için yorucu olabilir. Ancak bu durum, metnin değerini azaltmaz; aksine, yeniden okunmayı ve üzerine düşünülmeyi hak eden bir çalışma olduğunu gösterir.

İzonomi ve Felsefenin Kökenleri Temel Bilgiler

Kitap Adı: İzonomi ve Felsefenin Kökenleri

Türü: Felsefe, Politik Kuram, Tarihsel Analiz

Konusu: Felsefenin ve eşitlikçi siyasal düşüncenin kökenini İyonya'daki izonomik yapılarla ilişkilendirerek, etik, din ve sermaye bağlamında yeni bir düşünsel çerçeve önerir.

Yazar Adı: Kojin Karatani

Orijinal Adı: Isonomia and the Origins of Philosophy

Orijinal Dil: İngilizce (Yazar Japon olsa da kitap İngilizce yazılmıştır)

İlk Yayımlanma Yılı: 2017

Sayfa Sayısı: 96

Bölüm Sayısı ve Başlıkları

İzonomi ve Felsefenin Kökenleri

Etik ve Din

Din ve Sermaye

Kojin Karatani İsminin Türkçe Okunuşu Nasıldır?

Doğru okunuş:

Kocin Karatani

Not: 

Ko-cin Ka-ra-ta-ni

Kojin: "Ko" hecesi düz okunur (k-o), "jin" ise "cin" şeklinde okunur (Türkçedeki "cin" gibi). Japonca'da "j" harfi genellikle "c" gibi telaffuz edilir.

Karatani: Her hece açık ve net okunur: Ka-ra-ta-ni.

Yani Türkçeye yakın okunuşuyla: Kocin Karatani'dir.

📘 Kojin Karatani - İzonomi ve Felsefenin Kökenleri: Terimler Sözlüğü

İzonomi:

Antik İyonya'da ortaya çıkan ve "eşit yasalar yönetimi" anlamına gelen siyasi bir kavram. Ne demokrasi ne oligarşi olan, tüm yurttaşların yasa önünde eşit olduğu, ayrıcalıksız bir yönetim biçimini ifade eder.

Kojin Karatani:

Japon düşünür, edebiyat kuramcısı ve filozof. Kant, Marx ve Levinas'tan etkilenmiş; ekonomi, etik, din ve felsefe üzerine eleştirel sistemler geliştirmiştir. “Transkritik” ve “Dünya Tarihi Yapılar Teorisi” en bilinen çalışmaları arasındadır.

İyonya:

Bugünkü Batı Anadolu kıyılarında yer alan, MÖ 6. yüzyılda felsefenin doğduğu şehir devletlerinin bulunduğu bölge. Thales, Anaksimandros ve Herakleitos gibi ilk filozoflar bu coğrafyada yaşamıştır.

Doğa Filozofları:

Evreni doğaüstü açıklamalarla değil, doğanın kendisine başvurarak anlamaya çalışan Sokrates öncesi düşünürler. Karatani, onların düşünsel özgürlüklerini izonomik yapıya bağlar.

Etik:

Karatani’ye göre yalnızca bireysel davranış kuralları değil, toplumsal yapılarla ilişkili dönüştürücü bir eleştiri biçimi. Kant'ın bireysel ödev ahlakı ile Marx'ın toplumsal eleştirisi arasında bir köprü olarak ele alınır.

Din:

Karatani’nin yaklaşımında yalnızca inançlar bütünü değil, aynı zamanda tarih boyunca ekonomik ve siyasal yapıları meşrulaştıran bir kurum. Etik ile çatışan, ancak zaman zaman onunla iç içe geçen bir yapı olarak analiz edilir.

Kapitalizm:

Sermaye birikimi, sınıf ilişkileri ve piyasa yapıları üzerine kurulu ekonomik sistem. Karatani’ye göre din ve etikle birlikte tarihsel olarak şekillenmiş, kültürel ve ideolojik bağları olan bir yapıdır.

Transkritik:

Karatani’nin en bilinen felsefi yaklaşımı. Kant’ın saf akıl eleştirisi ile Marx’ın ekonomi politik eleştirisini aynı anda düşünmeyi önerir; böylece ne yalnızca ahlak felsefesi ne de yalnızca ekonomi eleştirisiyle yetinilir.

Dünya-Tarihsel Yapılar:

Karatani’nin küresel tarih ve ekonomi kuramının temel kavramı. Toplumların değişim, egemenlik ve borç ilişkilerine dayanan yapılar üzerinden geliştiğini savunur. Bu yapılara “mod A (hediye), mod B (egemenlik), mod C (sermaye)” adını verir.

İzomorfi:

Karatani’nin sıkça başvurduğu bir kavram. Farklı yapılar arasında biçimsel benzerliklerin olduğunu, bu benzerliklerin düşünsel ve tarihsel analizde anlamlı ipuçları sunduğunu belirtmek için kullanılır.

Felsefenin Kökeni:

Karatani’ye göre salt düşünsel bir başlangıç değil, belirli siyasal ve toplumsal koşulların ürünü olan bir tarihsel olgudur. Felsefenin Atina’da değil, İyonya’daki izonomik yapı sayesinde başladığını ileri sürer.

Sokrates Öncesi Felsefe:

Kojin Karatani’nin kitabında merkezde tuttuğu dönem. Bu dönemdeki düşünürler, mitolojiden koparak evreni rasyonel açıklamalarla yorumlamaya başlamışlardır.

Demokrasi ve Temsil:

Karatani’ye göre günümüz temsili demokrasileri, izonomiden farklı olarak eşitliği değil temsil ilişkisini esas alır. Bu durum, eşitsizliklerin yeniden üretilmesine neden olur.

Yurttaşlık:

İzonomide yurttaşlık, ayrıcalıksız bir katılımı ve yasa önünde tam eşitliği ifade eder. Karatani, bu anlayışın modern yurttaşlık kavramından daha radikal bir eşitlik önerdiğini savunur.

 Diğer Kitap Özetleri - İncelemeleri de ilginizi çekebilir
      Göz atmak için tıklayın

Bu sayfayı beğendiyseniz, lütfen yorum yapmayı ve çevrenizle paylaşmayı unutmayın.